Mühasibat uçotunun aparılması mərhələləri

                      

Əvvəlki məqalələrimdə mühasibat uçotunun mahiyyəti və müasir təşkili ilə bağlı məsələlərə toxunmuşduq və orada bildirmişdim ki, mövzularımız əsasən data analitikanın mühasibat uçotunda tətbiqi ilə bağlı olacaq. Lakin bu mövzuya keçməzdən qabaq mühasibat uçotunun aparılmasının mərhələrinə bir daha nəzər yetirək. Deməli mühasibat uçotunun aparılması 4 mərhələdən ibarət idi.

1)      Mühasibat uçotunda kargüzarlıq

·         Mühasibat kargüzarlığı (sənədləşmə və hesablama)

·         Vergi kargüzarlığı (online kargüzarlıq və hesablama)

·         Kadr kargüzarlığı

2)      Uçotun aparılması

·         Əməliyyat jurnalı

·         T hesablar

·         Memorial orderlər

·         Proqram təminatında qeydiyyat

3)      Hesabatların hazırlanması

·         Maliyyə hesabatları

·         Vergi hesabatları

·         Statistik hesabatlar

·         Qeyri-maliyyə hesabatları

·         Daxili hesabatlar

4)      Hesabatların analizi və yoxlanılması.

 

      Bildiyimiz kimi istənilən təsərrüfat əməliyyatı baş verdikdə mütləq sürətdə onun sənədləşməsi və ya hesablanması aparılmalıdır. Biz bu əməliyyatların müvafiq sənədlərini və hesablamaları apardıqdan sonra əməliyyatı icra edirik. Deməli bu sənədləşmə bizə əməliyyatları icra etmək hüququ verməklə yanaşı növbəti mərhələrdə uçotu aparmağa əsas verir. Məhs biz bu sənədlər əsasında bu əməliyyatların uçotunu aparır və mühasibat reystrlərində qeyd edirik. Bu sənədlərə müqavilə, faktura, e-qaimə, bank və kassa sənədləri, gömrük bəyannamələri, alış aktları, daxili qaimələr, silinmə aktları, hesablama cədvəlləri və s. misal göstərmək olar.

      İlk mərhələni apararkən mütləq aşağıdakılara əməl etməliyik.

1)      Sənədləşmə düzgün, vaxtında və tam aparılmalıdır.

2)      Vergilər və digər hesablamalar qanunvericiliyin tələblərinə uyğun hesablanmalıdır.

Sənədləşmələr və hesablamaların düzgün aparılması bizə növbəti mərhələrdə aşağıdakı  üstünlükləri yaradacaqdır.

1)      İkinci mərhələ, yəni əməliyyatların uçota alınması daha asan və sürətli olacaq.

2)      Uçotda baş verə biləcək uyğunsuzluqları tez və operativ aşkar etmək mümkün olacaq.

3)      Vergi hesabatları zamanı uyğunsuzluqlar yarandığı halda izahat vermək üçün kifayət qədər sənəd ehtiyatı yaranacaq.

4)      Vergi və digər yoxlamalar zamanı sənədlərin yerində və düzgün olması müxtəlif cərimə və sanksiyalardan qoruyacaq.

 

       Biz ikinci mərhələdə baş vermiş əməliyyatların nəticələrini uçota alırıq. Uçotun aparılmasında əsas məqsəd ondan ibarətdir ki, yekunda maliyyə hesabatlarını hazırlaya bilək.

      Biz hazırladığımız sənədlər və hesablama cədvəlləri əsasında əməliyyatların nəticələrini, ikili yazılış üsulunu tətbiq etməklə T hesablarda, əməliyyat jurnallarında, memorial orderlərdə qeyd edirik.

            Burada bizim əsas işlərimizdən biri də proqram təminatından istifadə etməkdir. Bu proqramlara excel, 1c, mikro və digərlərini misal göstərə bilərik. Bu mərhələ haqqında əvvəlki məqalələrimdə və video dərslərimdə kifayət qədər məlumat vermişdim. Bu dərs proqramında məqsəd isə sizlərə Excel vasitəsilə avtomatlaşdırılmış cədvəllərin, hesabatların hazırlanmasıdır. Başqa sözlə bu cədvəllər vasitəsilə həm sənədlərin hazırlanmasının avtomatlaşdırılması həm də uçotun özünün avtomatlaşdırılmasıdır. Uçotu düzgün aparmaq bizim sonrakı mərhələlərimizin təşkilində əsas rol oynayır.

 

     3-cü mərhələ hesabatların hazırlanmasıdır ki, bu hesabatlar bizim fəaliyyətimizin nəticələrini əks etdirir. Hesabatlar nə üçündür? Əslində əvvəlki əməliyyatlarımızın əsas məqsədi sonda bu hesabatların hazırlanması idi. Hesabatları biz 5 bölməyə bölmüşdük. Əgər əməliyyatların uçotunu düzgün apara bilsək sonda bütün hesabatlarımızı tam dolğun və sürətli hazırlaya bilərik.

      Hesabatlar dövlət orqanlarına, sahibkara və digər şəxslərə   fəaliyyətin  nəticələrini göstərir. Bu hesabatlara əsasən sahibkar bilir ki, sonda o mənfəət və yaxud zərərlə işləyib, aktivləri və öhdəlikləri nə qədərdir, kimlərə borcu qalib kimlərə onun borcu var və s. O,  öz işini bu məlumatlar əsasında qurur və gələcək fəaliyyətini planlaşdırır.

      Əgər biz bir və ikinci mərhələləri doğru aparsaq bizim üçün istər vergi, istər maliyyə istərsə də statistika hesabatlarının hazırlanması daha tez başa gələcək. Maliyyə, vergi və statistik hesabatların  hazırlanması  haqqında kifayət qədər danışmışıq. Ona görə bu mövzularda əsasən qeyri-maliyyə və digər daxili hesabatların hazırlanmasına toxunacağıq.

 

4-cü mərhələ hesabatların analizidir ki, əsas işimiz bunlarla bağlı olacaq.

Sonda bir şeyi nəzərinizə çatdırmaq istəyirəm ki, hər nə qədər işlərin görülməsinin daha rahat yollarını sizə təqdim etməyə çalışsamda, siz mütləq surətdə mühasibatlığın nəzəriyyəsini, onun mahiyyətini öyrənməlisiz. Çünki nəzəri hissəni yaxşı bildikdə onları avtomatlaşdırmaq və analiz etmək də sizə daha rahat olacaq.

 

Təşəkkür edirik.